Willem Brakman - De verhalen

Droomstaat

Willem Brakman, die pas op zijn 39^ste als auteur debuteerde en een kleine honderd boeken uitbracht, overleed op 85-jarige leeftijd. Een kleine levendige groep enthousiastelingen heeft zich verenigd in de Brakmankring, een vereniging die Brakman bij zijn leven graag bezocht. Wie die kring googelt vindt een rijke site met allerhande informatie over Brakman en zijn werk. Het maakt dat de auteur, die in zijn tijd zoveel lezers had, nog niet is weggezonken in de bovenkamers van enkele mistroostige literatoren.

Door Merijn Schipper

Hoewel vrijwel jaarlijks een werk van hem uit het stof wordt getrokken (momenteel zijn nog twee publicaties van

hem met brieven en essays in omloop) lijkt de auteur langzaam de vergetelheid in te glijden. Bij de gemiddelde boekhandel staan nog minder van zijn titels op voorraad dan van Reve. Het feit dat de meeste boeken van Brakman niet meer in omloop worden gehouden is waarschijnlijk een direct gevolg van de vraag naar zijn werk.

Gelukkig kun je nu bij je boekhandel terecht voor De verhalen. Een kloeke, vuistdikke gebonden uitgave met een enthousiasmerend voorwoord van Volkskrant-redacteur en literair criticus Arjan Peters. Peters weet in vier bladzijden het beeld op te roepen van een 'geestig observator, een getalenteerde fantast, maar bovenal een begaafd herinneraar'. Net als Proust, op wiens sterfdag Brakman geboren werd.

Veel verhalen blikken dan ook terug op zijn jeugd, vakanties van vroeger, een oude tante en ga zo maar door. Hoewel de herinnering een van de grote thema’s uit zijn werk mag zijn, is het mysterie ook belangrijk. Mysteries hebben altijd iets onbevredigends: er is nooit een laatste woord, een sluitsteen, een wetenschappelijke verklaring. Het komt op interpretatie aan en daarvoor vraagt Brakman om een beetje met hem mee te denken en de wereld die hij geschreven heeft verder op te bouwen.

Zo vergt het verhaal 'Een zeker onbehagen' een paar lezingen of overdenkingen om het helemaal te snappen. De ruimte lijkt veranderlijk: de werkelijkheid zoals de hoofdpersoon hem waarneemt komt niet overeen met de waarneming van andere personages. Het verhaal krijgt daardoor iets van een droomstaat. In het verhaal ‘Engel’, een van de favorieten van Peters, daalt er bijvoorbeeld een grote naar vis stinkende vogel in een park neer – is dit een engel, een boodschapper?

Niet altijd zijn de personages aimabel. 'De gegoeden' gaat het over een man die de kinderen van Gerrit Slagter, een oud-studiegenoot, de schrik aanjaagt tijdens zijn vakantie bij het Wekeromse Zand vanwege een fiks ressentiment tegen zijn geluk, zijn welgesteldheid en zes kinderen. De man vertelt ze over een enge reus in het bos die wel een kindje zou lusten, of springt uit de struiken met een duivelsmasker op. Wanneer mevrouw Slagter hem tijdens een koffiebezoek ermee confronteert, geeft hij grif toe dat hij Gerrit een hak wil zetten, en onderwijl blijven beide partijen heel beleefd. Het maakt dat je op het puntje van je stoel en met enige verbazing door de zinnen schiet, terwijl je je afvraagt waar dat nu allemaal vandaan komt.

Dit is iets wat Brakman zo interessant maakt. Vaak wordt het mysterie van het voorafgaande of wat zich nu werkelijk afspeelt niet geheel opgelost. Het maakt dat de verhalen je nog lang bezighouden nadat je ze gelezen hebt. Je kunt geen portaalflat inlopen zonder je af te vragen of jouw waarneming overeenstemt met die van de bewoners, bij het Wekeromse Zand ben je op je hoede en je speurt vijvers af, op zoek naar grote, naar vis stinkende vogels.

Gepubliceerd in de Boekenkrant!